Xin chào các bạn đã/đang/sẽ làm sinh viên và các anh chị, cô bác là phụ huynh của sinh viên các ngành xã hội – nhân văn,

Cho đến nay mình đã có 3 năm chấm nhiều chục luận văn thuộc 2 hệ Cử nhân và Thạc sĩ tại King’s College London, University of the Arts London và University of Nottingham, nên mình đúc rút được khá nhiều kinh nghiệm trong vấn đề này. Mình chia sẻ một số quan sát của mình từ góc nhìn người chấm bài về các lỗi thường gặp cũng như xu hướng lựa chọn và hành vi của sinh viên để các bạn rút kinh nghiệm viết luận văn cho tốt nha!

(1) Trước khi bước vào đọc luận văn thì thứ đập vào mắt người chấm bài đầu tiên là đề tài của bạn. Bạn có thể nghĩ mọi đề tài đều bình đẳng vì nó chỉ là cái tiêu đề thôi, nhưng thật ra ngay từ cái đề tài, người chấm bài đã vô thức hình thành định kiến về bạn rồi. Một đề tài độc đáo sẽ gây cảm tình ngay từ cái nhìn đầu tiên và đề tài sáo mòn sẽ gây cảm giác nhàm chán. Lấy ví dụ cụ thể nhé, nếu bạn làm đề tài có tên đại loại ‘Nữ quyền trong bộ phim Barbie (2023)’ thì ngay từ cái tiêu đề bạn đã khiến người ta tự hỏi, đề tài này có cần thiết không khi bộ phim này có nội dung nữ quyền lồ lộ rồi, cần gì phải chứng minh, phân tích làm gì. Ngược lại nếu đề tài của bạn là, ‘Các sắc độ của bóng tối trong phim Nosferatu (2024): bất an, ám ảnh và cái chết’ hay ‘Không gian queer ở trung tâm thành phố X: một nghiên cứu bằng quan sát và nhiếp ảnh’ thì chỉ mới nhìn người chấm đã cảm thấy, à tiêu đề này thể hiện người viết có sự tìm tòi, muốn đi sâu vào một cái gì đó có vẻ như ít người từng làm. Đọc đề tài thôi là cảm nhận được cá tính, nhiệt huyết của sinh viên rồi!

Hiển nhiên, không ai chấm bài chỉ dựa trên đề tài nên đề tài hay cũng không đảm bảo điểm số tốt và đề tài tưởng nhàm chán không nhất thiết không thể làm cho hay, nhưng mình nêu ví dụ để các bạn hình dung đề tài có thể gây những ấn tượng ra sao. Trước khi bắt tay vào viết bài, nhất thiết các bạn phải lên ý tưởng thật thấu đáo nhé! Một đề tài hay là khởi đầu đẹp cho một luận văn tiềm năng!

(2) Đọc hết phần Giới thiệu (Introduction) của luận văn mà người chấm vẫn chưa hiểu được bạn đang tập trung vào khía cạnh nào của đề tài, tại sao lại chọn đề tài này, viết với mục đích gì, đặt đề tài này trong bối cảnh nào, muốn đóng góp cho các chuyên ngành và cuộc thảo luận nào, và dùng phương pháp gì để đạt được mục đích (giới thiệu ngắn gọn thôi nha), thì nghĩa là Giới thiệu của bạn không thể đạt điểm tối đa. Nên nhớ các phần đầu tiên của luận văn rất quan trọng nha các bạn. Người chấm bài không có nhiều thời gian đâu nên nếu bạn làm họ sốt ruột vì sự mơ hồ mập mờ của bạn thì bạn đang mất điểm. Cần lưu ý nữa là tuy bạn cần nêu hết các ý mình viết bên trên, nhưng nêu một cách ngắn gọn nha. Vì đã gọi là Introduction thì nghĩa là nó mang tính mở để đưa bạn đến các phần tiếp theo.

(3) Sinh viên đa phần không hiểu tầm quan trọng của phương pháp. Các bạn thường xem phần này như một thủ tục mang tính hình thức, viết cho có để đúng chuẩn cấu trúc, thay vì hiểu rằng lựa chọn phương pháp ảnh hưởng trực tiếp đến cách thu thập, phân tích và diễn giải dữ liệu. Thực tế mà nói, các thầy cô làm nghiên cứu nhiều nên họ rất thích những luận văn thể hiện sự đào sâu tìm tòi thiết kế phương pháp. Điều này dẫn đến việc mô tả phương pháp một cách sơ sài, thiếu biện minh, hoặc không gắn kết chặt chẽ với câu hỏi nghiên cứu. Trong nhiều trường hợp, sinh viên chọn phương pháp vì “được học rồi” chứ không xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của nghiên cứu, khiến cả thiết kế nghiên cứu và kết quả trở nên khiên cưỡng hoặc thiếu chiều sâu. Ví dụ, sinh viên làm đề tài về trải nghiệm bị bắt nạt, quấy rối trên mạng của người trẻ Việt Nam với các câu hỏi đóng, không cho lựa chọn tự chia sẻ, thay vì phỏng vấn sâu để khai thác chiều sâu cảm xúc và bối cảnh cá nhân của việc bị bắt nạt trên mạng. Ngoài ra, phỏng vấn dạng này khá nhạy cảm vì sẽ khiến người tham gia phải sống lại cảm xúc tiêu cực của bản thân, nên nếu bạn không nêu rõ bạn tiên lượng và giải quyết rủi ro về mặt đạo đức như thế nào thì sẽ bị điểm trừ đó nha.

(4) Nhiều bạn sinh viên rất thích làm khảo sát, questionnaire. Bản thân phương pháp này thì ok, nhưng vấn đề là nhiều bạn chỉ thu thập 30-40 câu trả lời nhưng lại nhấn mạnh mình đang làm nghiên cứu định lượng và tìm ra ‘impact’ (tác động/hệ quả của một cái gì đó to lớn). Ví dụ, chỉ vì 30-40 người trả lời khảo sát của bạn (khả năng cao toàn là người cùng cùng lối sống, sở thích, trong vòng tròn quan hệ gần của bạn; tức là ngay từ khâu tuyển người đã bị biased) bảo rằng họ xài TikTok thường xuyên hoặc nghiện TikTok mà bạn kết luận luôn Gen Z ai cũng xài, cũng mê TikTok thì hoàn toàn không đáng tin cậy. Lời khuyên của mình là nếu bạn đã mất công làm khảo sát thì nên thu thập ít nhất 100-200 câu trả lời (nhất mạnh là ‘ít nhất’ nha, chứ càng nhiều càng tốt!) và tránh khẳng định mình đang chứng minh hay đưa ra kết luận to tát. Còn nếu nhắm thấy không có khả năng thu thập được tưng đó thì bạn hãy làm phỏng vấn sâu với 10-15 người thôi cũng được (ưu tiên những người nằm trong cùng một nhóm background để có sự tương đồng) vì phỏng vấn không quan trọng số lượng mà ưu tiên chất lượng.

Viết đến đây là hơn ngàn từ rồi, mình tạm dừng ở đây, hẹn hôm khác mình nghĩ thêm được gì đó thì mình sẽ viết tiếp nếu mọi người quan tâm.

Hình mượn của UK Study Abroad.